O co ten hałas?
31 stycznia 2011 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa(Dz. U. z dnia 2011 r., Nr 34, poz. 173), która zacznie obowiązywać w połowie maja bieżącego roku. Wedle nowej ustawy jeżeli funkcjonariusz publiczny przy wykonywaniu władzy publicznej dopuści się rażącego naruszenia prawa, może zostać zobowiązany do zapłacenie odszkodowania na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nawet w wysokości dwunastokrotności wynagrodzenia jakie pobiera za swoją pracę. Wpierw jednak Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego na podstawie prawomocnego orzeczenia lub ugody musi wypłacić odszkodowanie poszkodowanemu podmiotowi społecznemu. Koszty niewłaściwej pracy funkcjonariusza publicznego, w pewnej części poniesie więc on sam. Funkcjonariuszami publicznymi w tym przypadku mogą być m.in. ministrowie, wojewodowie, burmistrzowie, starostowie, prezydenci, osoby wykonujące w podległych tym organom urzędach pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej, komendanci wojewódzcy Państwowej Straży Pożarnej, komendanci wojewódzcy Policji, wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska. Rażące naruszenie prawa zostanie stwierdzone m.in. na podstawie decyzji administracyjnej wydanej na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego lub orzeczenia sądu cywilnego lub administracyjnego.
W czyim interesie?
Trudno jednoznacznie przesądzić jakie lobby wpłynęło na przeforsowanie tychże regulacji. W oświadczeniu Kongresu Przedsiębiorczości(który zrzesza sześć największych organizacji biznesowych w Polsce: m.in. Krajową Izbę Gospodarczą, Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”), zamieszczonym na stronie internetowej Krajowej Izby Gospodarczej można przeczytać: „Wykonując prawo, aparat administracyjny zbyt często działa z jego naruszeniem. Przez wadliwe rozstrzygnięcia lub nieuzasadnioną bierność, urzędnicy wyrządzają obywatelom, w tym i przedsiębiorcom wymierne, niejednokrotnie bardzo poważne szkody. W najbardziej drastycznych przypadkach dochodzi do spektakularnych bankructw i likwidacji setek miejsc pracy. Dalszą konsekwencją tego stanu rzeczy jest oczywisty uszczerbek na autorytecie państwa i jego instytucji. Na tym tle, za krok w dobrym kierunku należy uznać poselski projekt ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa”. Według badań sondażowych przeprowadzonych przez CBOS na zlecenie MSWiA pod koniec 2010 r., większość Polaków(49,9 %) jest zdania, że urzędy nie działają sprawnie i nie realizują swoich zadań szybko i terminowo.
W takim stanie rzeczy należałoby przyklasnąć tezie i jednocześnie nadziei wyrażonej w uzasadnieniu do projektu tejże ustawy: „Zakłada się, że mechanizmem skutecznie zapobiegającym wynaturzeniom w funkcjonowaniu administracji będzie przede wszystkim sprawne i nieuchronne obciążanie urzędników, przynajmniej w ograniczonym zakresie, materialnymi skutkami ich działań niezgodnych z prawem”.
Specjaliści krytyczni
Jednak w opinii specjalistów prawników, nowa ustawa nie przyczyni się do poprawy sytuacji. W uwagach do projektu ustawy wyrażonych, przez byłego Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prof. dr hab. Lecha Gardockiego, czytamy: „Jeśli natomiast chodzi o skutki aktualnie wadliwie wykonywanych czynności urzędniczych, to zarówno ich rozmiary jak i charakter nie są tego rodzaju iżby uzasadniały podejmowanie doraźnych zabiegów legislacyjnych(…). Stąd też w razie potrzeby ewentualnej zmiany w obrębie tej instytucji, konieczne staje się rozważenie jej w kontekście zmian systemowych co oznacza, że powinny stać się przedmiotem oceny Komisji Kodyfikacyjnej, przygotowującej projekt nowego kodeksu cywilnego”. Zasadniczym problemem jest zasądzenie przez sąd odszkodowania od Skarbu Państwa na rzecz danego podmiotu społecznego. Bez tego nie ma możliwości obciążenia funkcjonariusz publicznego odszkodowaniem na rzecz Skarbu Państwa. Według danych Prokuratorii Generalnej, która jest adwokatem państwa, sprawy odszkodowawcze wytaczane przed sąd przeciwko Skarbowi Państwa, w niewielkim procencie kończą się jego przegraną.
