Zgodnie z art. 32 ust. 2-3 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej(tekst jednolity – Dz. U. z 2009 r., Nr 178, poz. 1380 z późn. zm. - dalej jako u.ppoż.) koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem, że szkolenie członków ochotniczej straży pożarnej do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych prowadzi nieodpłatnie Państwowa Straż Pożarna. Gmina ma również obowiązek:
1) bezpłatnego umundurowania członków ochotniczej straży pożarnej,
2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej; ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne,
3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich strażaków biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych. Poza tym gmina w oparciu o inne podstawy prawne wypłaca ekwiwalent za udział w działaniach ratowniczych i szkoleniach pożarniczych, może finansować zatrudnienie komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej oraz świadczenia zawiązane z uszczerbkiem na zdrowiu lub poniesieniem szkody w mieniu w związku z udziałem w działaniach ratowniczych lub ćwiczeniach.
Specyfiką art. 32 ust. 2 u.ppoż. jest to, że ustawodawca nie dokonał wyliczenia, jakie konkretne koszty mieszczą się w pojęciu kosztów „utrzymania” OSP. Podobnie jest w przypadku kosztów „wyposażenia, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej Ochotniczej Straży Pożarnej”. Ustawodawca nie wskazał również, jak wysoka kwota powinna być przekazywana OSP w ramach tych kategorii. Taka konstrukcja przepisu powoduje trudności interpretacyjne i nierzadko prowadzi do napięć między OSP a organami gminy o to, co gmina powinna i w jakiej wysokości finansować w zakresie funkcjonowania OSP.
Dla udzielenia odpowiedzi na pytanie należy przede wszystkim rozpatrzyć kategorią „utrzymania” o której mowa w art. 32 ust. 2 u.ppoż. Ustawa ppoż. nie zawiera definicji legalnej pojęcia kosztów „utrzymania”, która wskazywałaby nam co należy rozumieć przez to pojęcie. W ustawie tej brak jest także odesłań do innych ustaw, które definiowałyby legalnie pojęcie „utrzymania”.
W publikacjach specjalistycznych wskazuje się, że ”utrzymanie to pokrycie kosztów związanych z realizacją zadań – nałożonych przepisami ustawy – z zakresu ochrony przeciwpożarowej przez ochotnicze straże pożarne”(zob. A. Juszczyk, w: Finansowanie Ochotniczych Straży Pożarnych przez samorządy – w pytaniach i odpowiedziach, red. B. Fabin i in., Słomniki 2012, s. 20). „Z mocy art. 32 ust. 2 ustawy wszystkie wydatki związane z utrzymaniem, wyposażeniem, wyszkoleniem i zapewnieniem gotowości bojowej ochotniczych straży pożarnych ponosi gmina”(zob. B. Kurzępa, Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z komentarzem, Kraków-Tarnobrzeg 2010, s. 131). Wykładnia ta jest jednak nie wystarczająca co skłania do przeprowadzenia szerszej wykładni art. 32 ust. 2.
W świetle wykładni językowej, przez utrzymanie należy rozumieć „środki do życia, koszt egzystencji”(Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, http://doroszewski.pwn.pl/haslo/utrzymanie/; L. Drabik, E. Sobol, Słownik języka polskiego, Warszawa 2007, s. 685; E. Dereń, E. Polański, Wielki Słownik Języka Polskiego, Kraków 2012, s. 875). W odniesieniu do funkcjonowania OSP, koszty egzystencji należy rozumieć jako koszty funkcjonowania OSP. Przy czym „utrzymanie” jest kategorią jakościowo odmienną od wyposażenia, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej i stanowi podstawę do odmiennego rodzaju wydatków.
W drodze wykładni systemowej wykładnię art. 32 ust. 2 u. ppoż. należy wiązać z art. 19 ust. 1 u. ppoż., w świetle którego Ochotnicze Straże Pożarne funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy - Prawo o stowarzyszeniach, co zapewnia im możliwość pozyskiwania dodatkowych środków finansowych(np. z działalności gospodarczej, z darowizn, spadków itd.; z art. 29 u. ppoż., w świetle którego koszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej(w tym OSP) pokrywane są z:
1) budżetu państwa,
2) budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
3) dochodów instytucji ubezpieczeniowych, ubezpieczających osoby prawne i fizyczne; z art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym(tekst jednolity – Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.- dalej jako u.s.g.), w świetle którego gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy; z art. 233 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych(Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm. – dalej jakom u.f.p.), w świetle którego to wójt(burmistrz, prezydent miasta) przedstawia projekt uchwały budżetowej w gminie; z art. 18 ust. 2 pkt 4 u.s.g, w świetle którego do wyłącznej właściwości rady gminy należy uchwalanie budżetu gminy; art. 254 pkt 3 u.f.p., w świetle którego dokonywanie wydatków z budżetu jednostki samorządu terytorialnego następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
W świetle tak przedstawionej wykładni należy uznać, że w pojęciu „utrzymania” ochotniczej straży pożarnej nie mieszczą się wydatki na artykuły spożywcze, upominki dla dzieci i młodzieży za udział w konkursach, wyjeżdżanie po zakup pamiątek dla strażaka na uroczystość jubileuszową oraz wyjazd na pogrzeb strażaka i w związku z tym nie można tych wydatków finansować na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Wydatki te mogą być sfinansowane ze składek członkowskich OSP. Zakup upominków dla dzieci i młodzieży za udział w konkursach oraz zawożenie samochodem drużyny młodzieżowej na zawody może być finansowane z budżetu gminy ale musi być kwalifikowane jako inny wydatek w uchwale budżetowej, związany np. z edukacją, promocją gminy itp.
