Zgodnie z art. 13 ust. 1 – 2 tejże ustawy korzystający z dróg publicznych są obowiązani do ponoszenia opłat za:
1) postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania,
2) przejazdy po drogach krajowych pojazdów samochodowych, w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym, za które uważa się także zespół pojazdów składający się z pojazdu samochodowego oraz przyczepy lub naczepy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, w tym autobusów niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej.
Korzystający z dróg publicznych mogą być obowiązani do ponoszenia opłat za:
1) przejazdy przez obiekty mostowe i tunele zlokalizowane w ciągach dróg publicznych,
2) przeprawy promowe na drogach publicznych.
Drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe, drogi gminne (art. 2 ust. 1 u.d.p.).
Do dróg krajowych zalicza się:
1) autostrady i drogi ekspresowe oraz drogi leżące w ich ciągach do czasu wybudowania autostrad i dróg ekspresowych,
2) drogi międzynarodowe,
3) drogi stanowiące inne połączenia zapewniające spójność sieci dróg krajowych,
4) drogi dojazdowe do ogólnodostępnych przejść granicznych obsługujących ruch osobowy i towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów) lub wyłącznie ruch towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów),
5) drogi alternatywne dla autostrad płatnych,
6) drogi stanowiące ciągi obwodnicowe dużych aglomeracji miejskich,
7) drogi o znaczeniu obronnym
W związku z powyższym odpłatność za korzystanie z dróg publicznych jest zasadą. Jednak od tej zasady istnieją wyjątki polegające na dopuszczeniu zwolnień z ponoszenia tych opłat.
Od opłat za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania oraz od opłat za przejazdy przez obiekty mostowe i tunele zlokalizowane w ciągach dróg publicznych i przeprawy promowe na drogach publicznych, są zwolnione m.in. pojazdy:
1) Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej, Służby Celnej, służb ratowniczych,
2) wykorzystywane w ratownictwie lub w przypadku klęski żywiołowej(art. 13 ust. 3 u.d.p.).
Od opłat za przejazdy po drogach krajowych, są zwolnione m.in. pojazdy służb ratowniczych, służb ratownictwa górniczego, Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej, Inspekcji Transportu Drogowego, Służby Celnej, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego (art. 13 ust. 3a u.d.p.).
Pojazdy ochotniczej straży pożarnej kwalifikują się do obydwu wyżej wymienionych zwolnień. Chociaż w przepisach tych nie mówi się wprost o OSP to jednak należy sięgnąć do słowniczka ustawowego, gdzie zdefiniowano pojęcie służb ratowniczych. Zgodnie z art. 4 pkt 27 u.d.p. służby ratownicze to jednostki ochrony przeciwpożarowej w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, z późn. zm.6) oraz zespoły ratownictwa medycznego w rozumieniu ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 757, z późn. zm.7). Zgodnie z art. 15 pkt 6 i 7 ustawy o ochronie przeciwpożarowej ochotnicze straże pożarne i związek ochotniczych straży pożarnych zaliczają się do jednostek ochrony przeciwpożarowej.
Zgodnie z art. 13 ust. 5 u.d.p. korzystający z drogi publicznej jest zwolniony z opłat za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania oraz od opłat za:1) przejazdy przez obiekty mostowe i tunele zlokalizowane w ciągach dróg publicznych,2) przeprawy promowe na drogach publicznych
- w przypadku wykonywania przez niego przejazdu w ramach pomocy humanitarnej lub medycznej. Z przepisu tego wynika więc, że wyżej wymienione zwolnienia są ograniczone charakterem przejazdu.
Ustawa o drogach publicznych nie definiuje pojęcia „pomocy humanitarnej lub medycznej”. Pojęcie pomocy humanitarnej odnajdujemy w Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 375/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. ustanawiające Europejski Ochotniczy Korpus Pomocy Humanitarnej („inicjatywa »Wolontariusze pomocy UE«”) (Dz.Urz.UE.L Nr 122, str. 1). Zgodnie z zawartą tam definicją „pomoc humanitarna” oznacza działania i akcje mające zapewnić zgodne z potrzebami wsparcie w sytuacjach kryzysowych, którego celem jest ochrona życia, przynoszenie ulgi w cierpieniu ludzi i zapobieganie mu, a także zachowanie godności ludzkiej w obliczu klęsk żywiołowych lub sytuacji kryzysowych wywołanych przez człowieka. Obejmuje ona wsparcie, pomoc doraźną i ochronę w sytuacjach kryzysu humanitarnego lub bezpośrednio w ich następstwie, działania wspierające mające zapewnić dostęp do potrzebujących i ułatwić swobodny przepływ pomocy, jak również akcje zmierzające do poprawy gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i zmniejszenia ryzyka ich wystąpienia, a także działania na rzecz wzmocnienia odporności i zdolności w zakresie radzenia sobie z kryzysami i ich przezwyciężania.
Natomiast w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1257/96 z dnia 20 czerwca 1996 r. dotyczącego pomocy humanitarnej (Dz. Urz. UE.L Nr 163, str. 1) wskazuje się że głównymi celami akcji pomocy humanitarnej są m.in.: ratowanie i ochrona życia w czasie sytuacji krytycznych i bezpośrednio w ich następstwie oraz w czasie klęsk żywiołowych, które pociągają za sobą większe straty w ludziach, cierpienia fizyczne, psychologiczne lub społeczne lub straty materialne.
Wydaje się więc że działania ratownicze prowadzone przez ochotniczą straż pożarną mieszczą się w tak rozumianym pojęciu pomocy humanitarnej. W związku z powyższym OSP będzie korzystać w wyżej wymienionych opłat jedynie w trakcie prowadzenia działań ratowniczych. Korzystanie z pojazdu OSP bez związku z działaniem ratowniczym nie będzie korzystać z w/w zwolnień.
Zwolnienie z ponoszenia opłat za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania oraz opłat za:
1) przejazdy przez obiekty mostowe i tunele zlokalizowane w ciągach dróg publicznych,
2) przeprawy promowe na drogach publicznych następuje w drodze decyzji administracyjnej, wydanej przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju na wniosek podmiotu występującego o takie zwolnienie(w tym OSP).
