Zgodnie z art. 19 ust. 1b ustawy o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r.(tekst jednolity – Dz. U. z 2009 r., Nr 178, poz. 1380 z późn. zm. – dalej jako u. ppoż.) bezpośredni udział w działaniach ratowniczych mogą brać członkowie ochotniczych straży pożarnych, którzy ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 65 lat, posiadający aktualne badania lekarskie dopuszczające do udziału w działaniach ratowniczych oraz odbyli szkolenie pożarnicze organizowane przez Państwową Straż Pożarną.
Przepis ten formułuje trzy obligatoryjne warunki udziału w działaniach ratowniczych. Warunki te muszą zachodzić łącznie i jednocześnie. Nie spełnienie któregokolwiek z nich pozbawia prawa udziału w działaniach ratowniczych. Warunkiem podstawowym jest posiadanie wieku w przedziale 18 – 65 lat. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nie ustala zasad obliczania wieku. Zasadne jest w tym przypadku zastosowanie art. 112 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tą regulacją termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia. W związku z tym jeżeli strażak urodził się 31 maja 1949 r. to 65 lat ukończył z początkiem dnia 31 maja 2014 r. Do południa dnia 31 maja 2014 r. nie spełniał już warunku wieku do udziału w działaniach ratowniczych. Strażak taki mógł do końca dnia 30 maja 2014 r. brać udział w działaniach ratowniczych jeżeli posiadał jednocześnie aktualne badania lekarskie oraz ważne szkolenie pożarnicze. Dodatkowo jeżeli posiadał ważne uprawnienia do kierowania pojazdem uprzywilejowanym, mógł kierować podczas działań ratowniczych samochodem pożarniczym w trybie pojazdu uprzywilejowanego.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 u.ppoż. członek ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub gminę, otrzymuje ekwiwalent pieniężny. Wysokość ekwiwalentu ustala rada gminy w drodze uchwały. W związku z powyższym za udział w działaniach ratowniczych do końca dnia 30 maja 2014 r. strażakowi należy się ekwiwalent.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 i 2 u.s.g. wójt wykonuje uchwały rady gminy, a do zadań wójta należy w szczególności określenie sposobu wykonania uchwał. Na tej podstawie wójt powinien wydać pisemne zarządzenie w sprawie wykonania uchwały w sprawie wysokości ekwiwalentu. W zarządzeniu należy określić w szczególności: wzór wniosku o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego dla członków ochotniczych straży pożarnych, terminy jego przyjęcia, terminy wypłaty ekwiwalentu, załączniki do wniosku o wypłatę ekwiwalentu, osobę odpowiedzialną za realizację wniosków o wypłatę ekwiwalentu, środki finansowe z puli których należy wypłacać ekwiwalent. W ten sposób zostanie określony termin wypłaty ekwiwalentu. Jeżeli takiego zarządzenia brak i brak terminu wypłaty ekwiwalentu, strażak powinien skierować do gminy wezwanie do wypłaty ekwiwalentu na podstawie art. 455 kodeksu cywilnego i określić w nim termin w jakim oczekuje wypłaty ekwiwalentu. W braku wypłaty ekwiwalentu strażakowi przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego na bezczynność wójta w przedmiocie wydania zarządzenia wykonawczego oraz powództwo do sądu cywilnego o wypłatę ekwiwalentu.
Uzyskanie od starosty pozwolenia na kierowanie pojazdami uprzywilejowanymi ważnego po ukończeniu przez strażaka 65 lat życia nie uprawnia do udziału w działaniach ratowniczych. Strażak może kierować pojazdem uprzywilejowanym ale nie w trakcie działań ratowniczych. W związku z tym strażak z upływem 30 maja 2014 r. powinien generalnie zaprzestać udziału w działaniach ratowniczych i kierowania strażackimi pojazdami uprzywilejowanymi.
