O co chodzi?
Chodzi o złamanie się ok. 40-42 metrowej drabiny strażackiej o symbolu L42A-XS[1]. Producentem drabiny jest jedna z najbardziej znanych i prestiżowych na świecie marek strażackich - austriacki Rosenbauer Karlsruhe GmbH[2].
Co się stało?
30 stycznia 2023 r. o godzinie 14.20 podczas ćwiczeń realizowanych na terenie JRG nr 1 Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Inowrocławiu doszło do przełamania drabiny. Nie było ofiar w ludziach[3]. Drabina była osadzona na samochodzie Volvo[4]. Drabina złamała się na wysokości drugiego[5] lub trzeciego[6] przęsła i była wartości o 3,4 mln złotych[7].
Aktualny stan sprawy
Została powołana specjalna komisja do zbadania sprawy złożona z przedstawicieli Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej oraz przedstawicieli firmy Rosenbauer Karlsruhe[8]. Komendant Główny PSP Andrzej Bartkowiak polecił wycofanie z użytkowania wszystkich pojazdów z drabiną mechaniczną Rosenbauer[9]. Komendant wojewódzkiej PSP w Toruniu i przedstawicielka firmy Rosenbauer podpisali 3 stycznia 2023 r. umowę na dostawę grudziądzkiej komendzie PSP „nowego i bardzo nowoczesnego pojazdu z drabiną mechaniczną w wysokości ok. 40 metrów”[10]. Komenda Wojewódzka w Olsztynie unieważniła wybór firmy Rosenbauer na dostawę samochodu specjalnego z drabiną. Umowa warta 3,6 mln zł wydaje się obowiązywać[11]. Po unieważnieniu przetargu w dodatkowej procedurze wybrano ofertę przedsiębiorstwa Fire-Max, która wcześniej przegrała z Rosenbauerem przetarg organizowany przez PSP w Toruniu[12]. CNBOP cofnął certyfikat na sporną drabinę Rosenbauera.
Fakty historyczne
W październiku 2021 r. w Lublinie (Polska) podczas testów doszło do przechylenia się w sposób niekontrolowany drabiny strażackiej Rosenbauera. Nie było ofiar[13]. Jesienią 2022 drabina Rosenbauer złamała się podczas ćwiczeń w Katarze – wówczas zginęło trzech strażaków[14]. Podczas ćwiczenia użytkowania drabiny Rosenbauera w Inowrocławiu siła wiatru była odpowiednia i nie stanowiła raczej przyczyny złamania się drabiny[15].
Konflikt na linii Rosenbauer-Państwowa Straż Pożarna w Polsce. Wada austriackiego sprzętu czy ludzki błąd w obsłudze polskiego strażaka, a może oszczędności?
Początkowo Rosenbauer zalecił ograniczenia w używaniu drabiny. Po niecałym miesiącu od zdarzenia Rosenbauer wydał oświadczenie, że „znosi ograniczenia w zakresie użytkowania wszystkich drabin L42A-XS ze skutkiem natychmiastowym”[16]. 9 marca doszło do spotkania przedstawicieli PSP i Rosenbauera, ale nie doszło do wypracowania porozumienia. Kolejne spotkanie miało się odbyć 22 marca ale do niego nie doszło[17]. Na spotkaniu 9 marca 2023 r. Rosenbauer miał przedstawić zapisy z czarnych skrzynek z drabiny, które rejestrują podmuchy wiatru i ostrzeżenia[18]. Rosenbauer zasugerował, że złamanie drabiny mogło być przyczyną błędnej obsługi drabiny. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej nie zgadza się z takim stanowiskiem[19].
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej z dniem 20 marca 2023 r. wycofało certyfikat dopuszczający na rynek na 40-metrowe drabiny Rosenbauera. (Cofnięcie świadectwa nr 4805/2022 dla wyrobu ciężki samochód z drabiną mechaniczną SD 40 (4×2) typ L42A-XS PN-EN 1846 S-1-3 PN-EN 14043 ODKK 37/13 na podwoziu Volvo. Natomiast świadectwo dopuszczenia SD40 na podwoziu MAN-a zostało wycofane na samodzielny wniosek właściciela we wrześniu 2022 r[20].
Kulisy
FireMax jest liderem sprzedaży drabin strażackich tego typu w Polsce. Dotychczas sprzedał ich ok. 250 polskiej straży, a Rosenbauer który sekcję drabin zbudował w oparciu o przejętą niemiecka firmę Metz, sprzedał polskiej straży około 30-40 drabin[21]. Fire-Max jest przedstawicielem drugiego giganta w branży strażackiej niemieckiego Magirusa[22], który jest globalanym konkurentem Rosenbauera.
Rosenbauer wygrał przetarg prowadzony przez Komendę Wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu. Cena oferowana przez Rosenbauera w przetargu był zdecydowanie niższa niż oferta Fire-Maxa[23]. Fire-Max formułował w tym zakresie zarzuty, wskazując, że „Dostarczono drabiny niespełniające norm PN/EN co potwierdziło CNBOP wydając certyfikat z odstępstwem technicznym w kilku punktach dla każdej drabiny” oraz, że były opóźnienia w dostawie drabin i Rosenbauerowi z tego tytułu nie naliczano kar umownych[24]. Fire-Max wskazywał, że drabiny Rosenbauera posiadają tylko hydrauliczny układ tłumienia drgań działający tylko w kierunku pionowym, ale nie działający także w kierunku poziomym tłumiącym podmuchy bocznego wiatru[25]. Z kolejnych dokumentów przetargowych wykreślone zostało słowo „komputerowy”, co sprawiło, że hydrauliczna metoda tłumienia drgań stosowana przez Rosenbauera mieściła się już w specyfikacji[26].
Umowę na dostawę 20 drabin w wysokości 30-40 metrów podpisano w marcu 2020 r. Wartość zamówienia sięgała wartości 50 mln złotych[27]. Wśród tych drabin była ta która uległa awarii w Lublinie. Ta drabina która złamała się obecnie została zakupiona w 2022 r[28]. Posiadała świadectwo dopuszczenia Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Józefowie (CNBOP).
Rosenbauer miał problemy z uzyskaniem certyfikatu Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Józefowie (CNBOP). Wątpliwości wzbudziły grubości jednego ze szczebli w drabinie (choć trzeba dodać, że miał być grubszy niż wymagany)[29]. Inne wątpliwości były wyjaśniane m.in. na podstawie dokumentów producenta wozu (to firma MAN). Ostatecznie CNBOP wydał dopuszczenie dla drabin Rosenbauera[30]. Finalizacja umów nastąpiła 2 marca 2021 r. po kilkukrotnym przedłużaniu terminu dostawy z racji na COVID[31]. 30-metrowe drabiny pojechały do strażaków w: Świeciu, Lubartowie, Krakowie, Dąbrowie Tarnowskiej, Pruszkowie, Piasecznie i Skarżysko-Kamiennej. Z kolei wyższe, 40-metrowe trafiły do: Chełma, Lublina, Krakowa, Lubina, Zielonej Góry, Piotrkowa Trybunalskiego, Kędzierzyna Koźla, Rzeszowa, Łomży, Białegostoku, Myszkowa, Ostródy i Świnoujścia[32].
Przetarg w Toruniu przegrała firma Fire-Max, która jest przedstawicielem drugiego giganta w branży, niemieckiego Magirusa[33]. Fire-Max odwoływał się od przegranego przez siebie rozstrzygnięcia przetargowego do Krajowej Izby Obrachunkowej[34]. Fire-Max dysponował ekspertyzą zamówioną przez siebie od Uniwersytetu w Stuttgarcie[35] wskazującą, że drabiny Rosenbauera „nie spełniały wymagań w zakresie systemu tłumienia drgań reagującego na wszelkie zmiany obciążenia kosza oraz przy gwałtownych podmuchach wiatru”[36]. Rosenbauer odrzucał tego rodzaju zarzuty.
„Fire-Max argumentuje również, że w czasie, w którym rozstrzygał się przetarg podwładnym komendanta wojewódzkiego był szef wydziału technicznego w KW, a później komendanta PSP w Wąbrzeźnie, który aktualnie pracuje dla Rosenbauera”[37].
Szukanie kozła ofiarnego
Złamanie drabiny ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa strażaków i ich postrzegania korzystania z tego rodzaju sprzętu. Spadnięcie z wysokości 30-40 metrów z drabiny praktycznie oznacza pewną śmierć. Złamanie drabiny ma wydźwięk symboliczny i mocno zapisało się w świadomości środowiska strażackiego. Wynika to z faktu, że sprawa została nagłośniona nie tylko przez media branżowe, ale także lokalne i ogólnopolskie. Trwa także walka o dobre imię firmy Rosenbauer oraz dobre imię profesjonalizmu Państwowej Straży Pożarnej, która musi się wykazywać umiejętnością korzystania z tak profesjonalnego sprzętu, bo działa dla bezpieczeństwa społeczeństwa.
Ostrze podejrzeń w pierwszej kolejności kieruje się na firmę Rosenbauer jako producenta sprzętu, choćby z tego względu, że pojawiały się pewne wątpliwości w zakresie uzyskanie certyfikatu w CNBOP oraz, że konkurencja przedstawiła niekorzystną dla Rosenbauera ekspertyzę zagraniczną.
W drugiej kolejności w orbicie podejrzeń jest CNBOP w Józefowie, ponieważ padają pytania czy aby sprzęt Rosenbauera spełniał wszystkie wymagania techniczne i prawne i czy powinien otrzymać certyfikat dopuszczenia.
W trzeciej kolejności podejrzenia padają na Komendę Wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu, czy aby dokonała właściwego wyboru Rosenbauera, skoro konkurencyjny Fire-Max posiadał ekspertyzę wskazującą na pewne wady drabin Rosenbauera. Poza tym znane już były publicznie wcześniejsze przypadki złamania się drabiny Rosenbauera w Katarze i wątpliwości podczas testów drabiny w Lublinie.
Z racji na fakt że Państwowa Straż Pożarna jest formacją mundurową, zhierarchizowaną i Komenda Główna PSP sprawuje nadzór nad Komendami Wojewódzkimi PSP oraz CNBOP, zasadne mogą być także pytania o poprawność ewentualnego nadzoru KG PSP nad podległymi jednostkami organizacyjnymi, w sytuacji jeżeli było to tak duże zamówienie na kilkadziesiąt milionów złotych i kilkanaście drabin.
W sprawie pojawia się także wątek personalny, ale na dzień dzisiejszy brak jest szczegółów i dowodów w tej sprawie[38].
Ile drabin jest w Polsce i jakiej wartości
Obecnie jest w Polsce 15 lub 16 pojazdów z drabinami Rosenbauera[39] wartości ok. 50 milionów złotych, które z racji na cofnięcie certyfikatów stacjonują w garażach i nie są użytkowane. Jest to ewidentna strata finansowa dla Państwowej Straży Pożarnej oraz dla Skarbu Państwa. Spór zapewne potrwa bardzo długo i skończy się być może w sądzie, ponieważ zarówno firma Rosenbauer jak i Państwowa Straż Pożarna „walczą” o swoje dobre imię i mają zbyt wiele do stracenia. Rosenbauer zabiega także o duży rynek zamówień. Wizerunkowa porażka Rosenbauera na polskim rynku może uderzyć w dobre imię na całym świecie i podważyć zaufanie do innych produktów firmy.
Przetarg w Toruniu stanowi przejaw konkurencji Rosenbauera i Fire-Maxa na rynku polskim. Dotychczas ten „pojedynek” w segmencie drabin wygrywał Fire-Max. Wygranie przetargu w Toruniu przez Rosenbauera było kolejnym przejawem „ofensywy” Rosenbauera na rynku polskim w segmencie drabin. Wydaje się że na tą chwilę ofensywa ta wydaje się „załamana”. Wielokrotne powtarzanie w szerokim spektrum medialnym o „złamanej drabinie Rosenbauera” poważnie nadwyrężyło zaufanie na rynku polskim do tej globalnej marki.
Menedżerom Rosenbauera należałoby chyba doradzać „podkulenie ogona” i szukanie wyjścia z twarzą z wizerunkowej porażki. Ostry spór z Państwową Strażą Pożarną może skończyć się rewizją certyfikatów CNBOP na inne produkty Rosenbauera w Polsce, a to już może skończyć się salwowaniem się ucieczką z rynku polskiego i jego utratą na wiele lat o ile nie na zawsze.
Dr Dariusz P. Kała
[1] https://remiza.com.pl/kolejne-40-metrowe-drabiny-rosenbauera-w-polsce/; https://www.money.pl/gospodarka/straz-pozarna-wycofuje-drabine-rosenbauer-ze-wszystkich-pojazdow-jest-decyzja-komendanta-glownego-6861442990074720a.html; https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html; https://remiza.com.pl/42-metrowa-drabina-zlamana-jest-oswiadczenie-rosenbauera/
[2] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a; https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[3] https://remiza.com.pl/42-metrowa-drabina-zlamana-jest-oswiadczenie-rosenbauera/
[4] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html
[5] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html
[6] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[7] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html; https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[8] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html
[9] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[10] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[11] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[12] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[13] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[14] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html; https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a; https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[15] https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[16] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a; https://remiza.com.pl/42-metrowa-drabina-zlamana-jest-oswiadczenie-rosenbauera/
[17] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[18] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[19] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[20] https://remiza.com.pl/cnbop-cofa-swiadectwo-na-drabine-rosenbauera-firma-odwolala-spotkanie-z-kg-psp/
[21] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[22] https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/; https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[23] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[24] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[25] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[26] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[27] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a, https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[28] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a; https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[29] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[30] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[31] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[32] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[33] https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/; https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[34] https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[35] https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/; https://remiza.com.pl/kolejne-40-metrowe-drabiny-rosenbauera-w-polsce/
[36] https://wiadomosci.wp.pl/mialy-ratowac-zycie-a-stoja-w-magazynie-trwa-wojna-o-drabiny-strazackie-za-miliony-6879965864045344a
[37] https://expressbydgoski.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641; https://pomorska.pl/zlamana-drabina-w-inowroclawiu-dziwne-fakty-wychodza-na-jaw-dochodzenie-jest-w-toku/ar/c1-17297641
[38] https://tylkotorun.pl/wiadomosci/zlamana-drabina-z-inowroclawia-zakupiona-przez-komende-w-toruniu/
[39] https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,29419535,dlaczego-zlamala-sie-strazacka-drabina-rosenbauer-specjalna.html; https://remiza.com.pl/cnbop-cofa-swiadectwo-na-drabine-rosenbauera-firma-odwolala-spotkanie-z-kg-psp/
