Zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej(tekst jednolity - Dz.U. z 2009 r., Nr 178, poz. 1380 z późn. zm. – dalej jako u.ppoż.) wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to może być wykonywane przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), albo przy pomocy komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych. Na stanowisku komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej może być także zatrudniony komendant gminny związku ochotniczych straży pożarnych. W związku z powyższym należy odróżnić dwie funkcje: komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej jako pracownika samorządowego oraz komendanta gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP, który jest podmiotem w strukturze ZOSP RP.

Według załącznika nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych(tekst jednolity – Dz. U. z 2014 r., poz. 1786), komendant gminy ochrony przeciwpożarowej jest pracownikiem samorządowym zatrudnionym na kierowniczym stanowisku urzędniczym na podstawie umowy o pracę. Zgodnie z art. 43 ust. 1-2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych(tekst jednolity – Dz. U. z 2014 r., poz. 1202 z późn. zm. – dalej jako u.p.s.) w sprawach nieuregulowanych w ustawie o pracownikach samorządowych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy. Spory ze stosunku pracy pracowników samorządowych rozpoznają właściwe sądy pracy.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 u.p.s. stosunek pracy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej zatrudnionego na podstawie umowy o pracę nawiązuje się co do zasady na czas nieokreślony lub na czas określony.

Ustawa o pracownikach samorządowych nie reguluje kompleksowo wypowiadania umów o pracę z komendantem gminnym ochrony przeciwpożarowej. W związku z tym odpowiednie zastosowanie znajdzie tutaj ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy(tekst jednolity – Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 z późn. zm. – dalej k.p.).

Umowa o pracę czy to na czas określony czy to na czas nieokreślony na stanowisku komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej podlega wypowiedzeniu. W razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez urząd zatrudniający komendanta, przysługuje mu na podstawie art. 44 Kodeksu pracy odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy. Zgodnie z art. 262 § 1 pkt 1 i 2 k.p. spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają: 1) sądy pracy - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów rejonowych oraz 2) sądy pracy i ubezpieczeń społecznych - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów okręgowych zwane sądami pracy.

Komendant może wnosić do sądu pracy o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie(art. 45 § 1 k.p.).

Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę. Żądanie nawiązania umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy(art. 264 § 1 – 3 k.p.).

W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania komendanta - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu komendanta do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Co do zasady sąd pracy może nie uwzględnić żądania komendanta uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu(art. 45 § 1 – 2 k.p.).

Komendantowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - nie więcej niż za 1 miesiąc. Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z komendantem któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku, albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z komendantem-ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego(art. 47 k.p.).

Aby zainicjować postępowanie przed sądem należy sformułować pozew. Pozew musi odpowiadać wymogom pisma procesowego. Musi więc zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

2) oznaczenie rodzaju pisma,

3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,

4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,

5) wymienienie załączników.

Gdy pozew jest pierwszym pismem procesowym w sprawie, powinien ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) komendanta będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku.

Pozew powinien ponadto zawierać:

1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna,

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych,

2) dokonanie oględzin,

3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin,

4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

W postępowaniu cywilnym nie ma obowiązku ustanawiania pełnomocnika procesowego w osobie adwokata czy radcy prawnego. Komendant może samodzielnie występować przed sądem. Może także wnioskować o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu.