OSP jako stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Fakt, że cele działalności OSP jako stowarzyszeń mają charakter niezarobkowy nie oznacza, że stowarzyszenia nie mogą prowadzić działalności gospodarczej i to przynoszącej zyski^[1]. Dobrowolność oznacza brak jakiegokolwiek przymusu prawnego, co do zakładania i przynależności do OSP. Samorządność to swoboda w kształtowaniu struktury organizacyjnej, określania kryterium członkostwa, wyznaczania sobie zadań, przyjmowania dowolnych metod funkcjonowania. Wymóg trwałości nie pozwala na zakwalifikowanie jako OSP tych organizacji, które skupiają osoby w celu realizacji jednorazowego zadania, zadania OSP muszą być zadaniami długoterminowymi. OSP jako stowarzyszenia od organizacji gospodarczych najbardziej odróżnia niezarobkowy cel działalności^[2].    

Oparcie działalności stowarzyszenia na pracy społecznej członków nie wyłącza możliwości poddania pewnej sfery działania regułom odpłatności. Możliwość łączenia członkostwa stowarzyszenia z pracą na rzecz stowarzyszenia może dotyczyć w ograniczonym zakresie także członków zarządu^[3].

OSP samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jej działalności.

[1] Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 czerwca 2011 r., II OZ 480/11, Lex nr 1083757.

[2] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2011 r., III SA/Wa 1695/10, Lex nr 860026.

[3] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 1992 r., I ACr 130/92, Lex.