W innym orzeczeniu uznano, że nie chodzi o sytuację, w której pożar spowodował skutki dla ludzi, ale o to, że stanowi on realne zagrożenie^[3].

Pod wpływem głosów doktrynalnych I. Andrejewa, Z. Młynarczyka, K. Buchały oraz innych głosów krytycznych wykształciła się w Sądzie Najwyższym tendencja do interpretacji, z której wynika, że ugaszony ogień w zarodku nie stanowi pożaru^[4]. W dniu 21 listopada 1972 roku, Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów opracował uchwałę (V KRN 374/72^[5]) mówiącą, że nie każdy ogień może być określany mianem pożaru, lecz tylko taki, który szerzy się z siłą żywiołową i zagraża życiu, zdrowiu lub mieniu w znacznych rozmiarach. Jeżeli warunki te nie są spełnione, nie popełniono przestępstwa (...)^[6].

W kolejnym wyroku z dnia 5 października 1973 r., sygn. II KR 117/73^[7], Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że wyraz „pożar” (...) nie jest jednoznaczny ze słowem „ogień”. Pożarem (...) nie będzie jakikolwiek ogień, lecz tylko ogień w znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową. Dopiero tego rodzaju ogień – mający cechy powszechnego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia albo mienia w znacznych rozmiarach ze względu na groźbę przerzucenia się na znaczne obszary łatwopalnego otoczenia – jest pożarem. Jednym z kryteriów oceny, czy wystąpił pożar, a więc ogień w wielkich rozmiarach, jest sposób jego ugaszenia, polegający na uczestnictwie w akcji ratowniczej wielu osób lub na użyciu szczególnych środków^[8].

Ogień stłumiony w zarodku nie stanowi pożaru, w zależności jednak od okoliczności może wskazywać na usiłowanie sprowadzenia pożaru^[9].

Przez pożar należy rozumieć ogień obejmujący z siłą żywiołową mienie ruchome lub nieruchome. Ogień taki odpowiada pojęciu pożaru zarówno wtedy, gdy obejmuje kilka obiektów (np. budowle, lasy, składy materiałów), jak i wówczas, gdy obejmuje jeden obiekt, którego spalenie wywoła szkodę w mieniu w znacznych rozmiarach. Dla pojęcia pożaru nie jest istotne niebezpieczeństwo przerzucenia się ognia na inne przedmioty (np. na inne budynki). Podpalenie budowli odosobnionej, której spalenie wyrządzi szkodę w mieniu w znacznych rozmiarach, wyczerpuje znamiona przestępstwa (...), choćby ze względu na położenie budowli, przerzucenia się ognia poza jej obręb było niemożliwe^[10].

Przez pożar należy rozumieć ogień obejmujący z siłą żywiołową mienie ruchome lub nieruchome. Ogień taki odpowiada pojęciu pożaru zarówno wtedy, gdy obejmuje kilka obiektów, jak i wówczas, gdy obejmuje jeden obiekt, stwarzający stan zagrożenia dla mienia w znacznych rozmiarach^[11].

Pożar jest sprowadzeniem ognia o takich dużych rozmiarach, że zagraża on rzeczywiście (realnie, aktualnie) życiu ludzkiemu lub mieniu w znacznych rozmiarach. Zatem wzniecenia ognia które mógł osiągnąć takie rozmiary, a nie osiągnął ich jedynie dlatego, że go ugaszono, jest usiłowaniem sprowadzenia takiego pożaru^[12].

Pożar to ogień o wielkim zasięgu, obejmującym z siłą żywiołową mienie ruchome bądź nieruchome i zagrażający życiu lub zdrowiu ludzkiemu w znacznych rozmiarach, tj. bezpieczeństwu powszechnemu, (...) jednym z kryteriów oceny, czy wystąpił pożar, a więc ogień o znacznych rozmiarach, jest sposób jego ugaszenia, polegający na uczestnictwie w akcji ratowniczej wielu ludzi lub użycia szczególnych środków^[13].

Ustawa ppoż. nie zawiera pojęcia klęski żywiołowej. Definicję taką znajdujemy w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej^[14].

Przez klęskę żywiołową rozumie się katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. Przez katastrofę naturalną rozumie się zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu. Przez awarię techniczną rozumie się gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

Inne miejscowe zagrożenie to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody nie będące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków.

Przez zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia rozumie się: a) zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom, b) tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także przeciwdziałających powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Działania ratownicze to każdą czynność podjętą w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidację przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

[1] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Tekst jednolity – Dz. U. z 2009 r., Nr 12, poz. 68) – dalej jako u. PSP.

[2] Zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dniu 13 maja 1971 r., IV KR 68/71,OSPiKA 1972, nr 7–8, poz. 151 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo sprowadzenia pożaru, „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 7-8, s. 231-232.

[3] Zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dniu 24 czerwca 1971 r., III KR 64/71, OSNKW 1971, nr 11, poz. 174 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[4] „Przegląd Pożarniczy” 1983, nr 6, s. 26 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[5] OSNKW 1973, nr 6, poz. 67.

[6] Por. T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[7] OSNPG 1974, nr 3, poz. 41 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[8] Por. T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[9] Zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1976 r., III KR 316/76, OSNKW 1977, nr 3, poz. 20 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232.

[10] Zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1978 r., IV KR 18/78, OSNPG 1978, nr 7, poz. 80 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 232 – 233.

[11] Zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1985 r., III KR 348/85, OSNPG 1986, nr 4, poz. 49 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 233.

[12] Zob. Wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 lutego 1991 r., II Akr 10/91, KZS 1991, nr 4, poz. 22 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 233.

[13] Zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 4 września 1997 r., sygn. II Aka 87/97, OSA 1998, nr 5, poz. 25 – cyt. za T. Sawicki, Przestępstwo…, s. 233.

[14] Dz. U. z 2002 r., Nr 62, poz. 558 z późn. zm.; zob. P. Ruczkowski, komentarz LEX/el. 2002, Komentarz do ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.