dowodów. Rodzaj tych dowodów zależy od rodzaju i charakteru osoby prawnej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów oraz od konkretnej sytuacji danej osoby prawnej (np. zaświadczenie jednostki nadrzędnej osoby prawnej, bilans roczny wykazujący przewagę pasywów nad aktywami)^[3].

W związku z tym wniosek wraz z dokumentami poświadczającymi stan majątkowy OSP, należy wysłać razem z pozwem do właściwego sądu, a sąd oceni, czy OSP powinna przedstawić dodatkowe dowody.

Przepis art. 103 u.k.s.c. nie wskazuje, w jaki sposób ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność sądową, powinna wykazać, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie tych kosztów. Należy wiec przyjąć, że może tego dokonać przedstawiając jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają określić jej sytuację majątkową, np. bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe i pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie nieruchomości hipoteką a ruchomości zastawem, dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązań itp. Nie jest wystarczające, tak jak ma to miejsce w razie ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych przez osobę fizyczną (art. 102 ust. 1 u.k.s.c.), złożenie przez osobę prawną lub inną jednostkę organizacyjną tylko oświadczenia obejmującego nawet szczegółowe dane co do jej stanu majątkowego. Nie można jednakże nie brać pod uwagę takiego oświadczenia złożonego przez osoby upoważnione do reprezentowania osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej, jeżeli złożone zostały dokumenty dotyczące ich sytuacji majątkowej i w ich świetle można dokonać oceny złożonego oświadczenia i ustalić, czy podmiot ubiegający się o zwolnienie od kosztów sądowych ma dostateczne środki na ich uiszczenie czy też ich nie ma^[4].

Ocena zasadności wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych wymaga także uwzględnienia i oceny oświadczeń złożonych przez osoby upoważnione do reprezentowania wnioskodawcy będącego osobą prawną^[5].

Niedołączenie do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych osoby prawnej dowodów obrazujących jej sytuację majątkową uzasadnia ocenę, że nie został wykazany brak dostatecznych środków na pokrycie kosztów sądowych^[6].

Zgodnie z art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienie od kosztów sądowych może być przyznane osobie prawnej jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. W sytuacji, gdy strona składająca taki wniosek nie złoży jakiegokolwiek dowodu na potwierdzenie tego faktu, lub nie poda jakichkolwiek informacji w tym zakresie, należy ją wezwać do usunięcia tego braku w trybie art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c.. Ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, złożony przed upływem terminu wyznaczonego do uiszczenia kosztów po prawomocnej odmowie uwzględnienia pierwszego wniosku, przerywa bieg tego terminu. Jednakże okoliczności przytaczane na uzasadnienie nowego wniosku o zwolnienie od kosztów powinny być rzeczywiście „nowe”, to znaczy inne, niż powoływane poprzednio. Nie uzasadniają zatem ponowienia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, w świetle art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, te same argumenty, na które strona powoływała się przy rozpoznaniu poprzedniego, prawomocnie oddalonego wniosku, nawet jeśli są one poparte nowymi dowodami; nowe okoliczności, które uzasadniałyby kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów, powinny natomiast wynikać z pogorszenia się sytuacji majątkowej strony w czasie, jaki przypada od złożenia poprzedniego wniosku^[7].

Nie mają obowiązku uiszczania opłat organizacje pożytku publicznego działające na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem spraw dotyczących prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej, a także organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w sprawach dotyczących realizacji zleconego zadania publicznego na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Innym organizacjom społecznym, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych w ich własnych sprawach prowadzonych w związku z działalnością społeczną, naukową, oświatową, kulturalną, sportową, dobroczynną, samopomocową, w zakresie ochrony konsumenta, ochrony środowiska i opieki społecznej. Przyznając zwolnienie od kosztów sądowych, sąd uwzględnia przede wszystkim statutowe cele działalności danej organizacji i możliwości oraz potrzeby realizacji tych celów na drodze postępowania cywilnego.

[1] Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Tekst jednolity – Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 z późn. zm.). – dalej jako u.k.s.c.

[2] Zobacz wzór wniosku w zakładce wzory.

[3] Zob. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1976 r., I CZ 96/76, OSPiKA 1977 nr 10, poz. 165, Legalis.

[4] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2007 r., V CZ 106/07, opubl. Legalis.

[5] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., II CZ 31/10, opubl. Legalis.

[6] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r., III CZ 9/09, opubl. Legalis.

[7] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2007 r., IV CZ 51/07, opubl. Legalis.