Posiadacz samoistny to ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Faktyczne władanie rzeczą jak właściciel przez OSP oznacza możność, z wyłączeniem innych osób, korzystania z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, w szczególności możność pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy. W tych samych granicach można rozporządzać rzeczą.
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. OSP może więc być posiadaczem samoistnym zarówno nieruchomości gruntowych jak, budynkowych(np. remiza) jak i lokalowych.
Warunkiem zasiedzenia jest upływ terminu. Jeżeli OSP jest w dobrej wierze wystarczy aby była posiadaczem samoistnym nieruchomości 20 lat. Jeżeli jest w złej wierze potrzeba upływu 30 lat. „Według najprostszego określenia, dobra wiara oznacza stan psychiczny określonej osoby polegający na błędnym, ale usprawiedliwionym w danych okolicznościach mniemaniu o istnieniu jakiegoś prawa podmiotowego lub stosunku prawnego. Rozbudowując definicję, można powiedzieć, że w dobrej wierze jest ten, kto <<powołując się na pewne prawo lub stosunek prawny mniema, że owo prawo lub stosunek prawny istnieje, chociażby nawet mniemanie to było błędne, jeżeli tylko błędność mniemania należy w danych okolicznościach uznać za usprawiedliwioną>>. Od razu należy ustalić konsekwencje określenia dobrej wiary: w złej wierze jest ten, kto powołując się na prawo lub stosunek prawny wie, że one nie istnieją, ewentualnie jego mylne wyobrażenie o ich istnieniu nie jest usprawiedliwione. Inaczej ujmując, zła wiara to znajomość prawdziwego stanu rzeczy, dodajmy - odbiegającego od twierdzeń zainteresowanego, albo nieusprawiedliwiona niewiedza o tym stanie rzeczy(por. M. Pyziak-Szafnicka, Komentarz do art.7 Kodeksu cywilnego, w: M. Pyziak-Szafnicka(red.), Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, LEX, 2009, uw. nr 3). W praktyce do zasiedzenia np. remizy przez OSP najczęściej będzie konieczny upływ 30 lat, z uwagi na fakt, że zarządy OSP często mają świadomość kto jest prawnym właścicielem nieruchomości w których funkcjonują i trudno byłoby im było dowieść, że są w dobrej wierze.
Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia jest postępowaniem nieprocesowym i toczy się na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego(Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 z późn. zm. – dalej jako k.p.c.). Zgodnie z art. 609 § 1-2 k.p.c. do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności uprawniony jest każdy zainteresowany. Jeżeli wnioskodawca nie wskazuje innych zainteresowanych, orzeczenie może zapaść dopiero po wezwaniu innych zainteresowanych przez ogłoszenie. Sąd może zarządzić ogłoszenie również w innych wypadkach, jeżeli uzna to za wskazane. Poza tym do ogłoszenia i orzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku. Termin wskazany w ogłoszeniu wynosi jednak trzy miesiące. Jeżeli w terminie tym nikt się nie zgłosi albo zgłosiwszy się własności nie wykaże, sąd stwierdzi zasiedzenie, jeżeli zostało ono udowodnione. Ogłoszenie powinno zawierać dokładne określenie rzeczy, imię i nazwisko posiadacza rzeczy, a jeżeli chodzi o rzeczy ruchome - również jego miejsce zamieszkania(art. 610 § 1-2 k.p.c.).
Należy zwrócić uwagę, że przed dniem 1 października 1990 r. obowiązywał art. 177 k.c. w świetle, którego przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosowało się, jeżeli nieruchomość była przedmiotem własności państwowej. Przepis ten miał istotne znaczenie dla Ochotniczych Straży Pożarnych, z racji na fakt, że grunty na których znajdują się remizy najczęściej były nieruchomościami będącymi własnością państwową. Art. 177 k.c. został uchylony ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny(Dz. U. z 1990 r., Nr 55, poz. 321 z późn. zm.). Dla obliczania terminu potrzebnego do zasiedzenia istotne znaczenia ma art. 10 tejże ustawy, w świetle którego, jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę. Oznacza to, że przy obliczaniu terminu potrzebnego do zasiedzenia można także wliczać okres czasu przed dniem 1 października 1990 r., w odpowiedniej długości wskazanej przez ustawę z 1990 r.
„Legitymacja do złożenia wniosku o zasiedzenie przysługuje tylko bezpośrednio zainteresowanemu, a zatem temu, kto ma interes prawny w uzyskaniu stwierdzenia przez zasiedzenie przez siebie lub przez inną osobę (zob. uchwałę siedmiu sędziów SN, mającą moc zasady prawnej, z dnia 22 kwietnia 1950 r., C 1864/49, OSN(C) 1950, nr 1, poz. 3). Tym samym oznacza to, że nie posiadają tej legitymacji zainteresowani pośrednio, którzy powinni być jednak uczestnikami postępowania. Podsumowując, należy stwierdzić, że krąg uczestników postępowania o zasiedzenie jest szerszy od kręgu podmiotów uprawnionych do jego wszczęcia”(por. A. Górski , Komentarz do art. 609 Kodeksu postępowania cywilnego, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom III. Artykuły 506-729, H. Dolecki (red.), T. Wiśniewski (red.), Lex 2011).
W sprawie o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości mogą być uczestnikami także posiadacze sąsiednich gruntów, jeżeli wynik postępowania dotyczy praw, jakie roszczą sobie oni do tej nieruchomości lub do przygranicznych pasów ziemi. W braku takiego zainteresowania uczestnictwo tych osób jest zbędne. Natomiast w każdej sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości niezbędny jest udział osoby, przeciwko której jako właścicielowi tej nieruchomości biegło zasiedzenie albo - gdy własność ta nie została wykazana - mogło przypuszczalnie biec. W wypadku gdy takimi zainteresowanymi mogą być także inne, nie znane osoby, należy je wezwać przez ogłoszenie(zob. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1971 r., III CRN 271/71, Lex nr 1313).
Zgodnie z art. 40 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych(tekst jednolity – Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 z późn. zm.) opłatę stałą w kwocie 2.000 złotych pobiera się od wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Opłatę tę można wnieść w kasie sądu lub przelewem na konto sądu. Sądem właściwym rzeczowo w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości będzie sąd rejonowy, który najczęściej będzie się znajdował w mieście powiatowym. Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości tak jak każe pismo procesowe powinien zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
2) oznaczenie rodzaju pisma,
3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
5) wymienienie załączników. Dodatkowo Wniosek powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie.
