Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie od pracy wykorzystywane było niezgodnie z jego celem, rozstrzyga właściwa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego, i wydaje w razie sporu decyzję, od której przysługują środki odwoławcze określone w odrębnych przepisach (§ 10 rozporządzenia). W związku z tym to ZUS przy pomocy lekarza każdorazowo oceni czy strażak ochotnik biorąc udział w działaniach ratowniczych wykorzystywał zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego z celem i czy wpływa to na konieczność przedłużania zwolnienia lekarskiego. Może się także okazać, że charakter udziału w działaniach ratowniczych nie wpływa niekorzystnie na stan zdrowia strażaka ze względu na specyfikę schorzenia. Strażak może być bowiem zdolny fizycznie i psychicznie do działań ratowniczych, a niezdolny do pracy jaką na co dzień wykonuje u swojego pracodawcy. Jeżeli natomiast ZUS uzna, że działanie ratownicze przyczyniło się do wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem, strażak ochotnik, który pobiera u pracodawcy zasiłek chorobowy może go stracić, a także zostać zobowiązany do zwrotu wcześniej wypłaconego zasiłku chorobowego, jeśli w okresie zwolnienia lekarskiego brał udział w działaniach ratowniczych.
Okoliczność wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem stała się kilkukrotnie przedmiotem orzeczeń sadowych z racji, że takie wykorzystywanie decyduje o pobieraniu lub nie zasiłku chorobowego.
Wcześniej obowiązywał art. 18[3], który brzmiał: „Pracownik wykonujący w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy inną pracę zarobkową lub uciążliwe czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy albo wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia – traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia”. Na tle tego przepisu Sąd Najwyższy uznał, że „Funkcją tego przepisu jest więc nie tylko jego represyjność ale i zabezpieczenie prawidłowego przebiegu procesu leczenia koniecznego dla odzyskania przez pracownika zdolności do pracy”[4]. Sąd uznał także, że „O niezdolności z jednej strony decyduje zarówno określony stan chorobowy jak i jego nasilenie, a z drugiej struktura psychofizyczna chorego oraz charakter wykonywanej przez niego pracy. Są więc nie tylko możliwe ale i prawdopodobne sytuacje, że pracownik wykonujący w dwóch zakładach pracy zatrudnienia w różnym charakterze, staje się niezdolny do jednej pracy, zachowując zdolność do wykonywania drugiej. Zdaniem Sądu Najwyższego, skoro lekarz prowadzący leczenie jest uprawniony do stwierdzenia, że istniejący stan chorobowy powoduje, że pracownik jest czasowo niezdolny do określonej pracy, to również do tego lekarza należy stwierdzenie, czy pracownik zachował, pomimo choroby, zdolność do drugiej, również dotychczas wykonywanej pracy”.
[1] Tekst jednolity – Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 512 z późn. zm.
[2] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. z 1999 r., Nr 65, poz. 743).
[3] Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143).
[4] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1995 r., II UZP 38/94, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych” 1995, Nr 11, poz. 135, dostępna: http://prawo.money.pl/orzecznictwo/sad-najwyzszy/ uchwala;sn;izba;pracy;ubezpieczen;spolecznych;i;spraw;publicznych,ia,ii,uzp,38,94,603,orzeczenie.html
