Budżet państwa uczestniczy w kosztach funkcjonowania jednostek OSP jeżeli jednostki te działają w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Minister Spraw Wewnętrznych corocznie określa, w drodze rozporządzenia, wysokość środków finansowych i ich podział między podmioty działające w ramach KSRG z zastrzeżeniem ich wykorzystania wyłącznie dla zapewnienia gotowości bojowej jednostek OSP^[1]. Wysokość środków finansowych przeznaczonych wyłącznie dla zapewnienia gotowości bojowej jednostek ochrony przeciwpożarowej działających w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego ustalono w 2011 r. w kwocie 74.100.000 zł. Środki te przeznaczono dla zakładowych straży pożarnych – w kwocie 49.500 zł i ochotniczych straży pożarnych – w kwocie 74.050.500 zł^[2].

Koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1 u. ppoż.. Gmina ma również obowiązek:

1) bezpłatnego umundurowania członków ochotniczej straży pożarnej,

2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej (ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne),

3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich członków ochotniczej straży pożarnej biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji.

Gminy nie mogą – a przynajmniej nie w trybie art. 29 i art. 32 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej – przekazywać środków na inwestycje ochotniczej straży pożarnej. Nie jest możliwe, aby gmina finansowała zadania przewidziane w art. 29 i 32 tej ustawy w trybie określonym w art. 118 ustawy o finansach publicznych. Nie jest także możliwe finansowanie w oparciu o przepisy art. 29 i 32 ustawy o ochronie przeciwpożarowej celów innych niż w tych przepisach wskazane, tj. wykraczających poza koszty funkcjonowania jednostek ochotniczych straży pożarnych. Cele te mogą być z kolei finansowane w trybie art. 118 ustawy o finansach publicznych, oczywiście z zachowaniem wszystkich przewidzianych prawem warunków^[3].

Koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej jednostek OSP funkcjonujących w budynku, obiekcie lub na terenie niebędącym własnością, nieużytkowanym bądź niezarządzanym przez gminę, ponoszą podmioty tworzące te jednostki.

Inne koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych i ich związków, związane z ochroną przeciwpożarową, pokrywane są z budżetu państwa, o ile na podstawie odrębnych przepisów zostaną przekazane gminom jako zadania zlecone. Wysokość tych innych kosztów, określana jest corocznie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i przekazywana ochotniczym strażom pożarnym lub ich związkom.

Szkolenie członków ochotniczej straży pożarnej biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych, prowadzi nieodpłatnie Państwowa Straż Pożarna. Szkolenie członków ochotniczej straży pożarnej funkcjonującej w budynku, obiekcie lub na terenie niebędącym własnością, nieużytkowanym bądź niezarządzanym przez gminę, może prowadzić odpłatnie Państwowa Straż Pożarna. Minister Spraw Wewnętrznych określi szczegółowe zasady i sposób odpłatności za szkolenia członków ochotniczej straży pożarnej funkcjonującej w budynku, obiekcie lub na terenie niebędącym własnością, nieużytkowanym bądź niezarządzanym przez gminę.

Nieruchomości, środki transportu, urządzenia i sprzęt pozostający w dyspozycji ochotniczej straży pożarnej lub ich związku mogą być odpłatnie wykorzystywane do innych społecznie użytecznych celów, określonych w statucie ochotniczej straży pożarnej lub ich związku. Środki uzyskane z tego tytułu stanowią dochody własne ochotniczej straży pożarnej lub ich związku. Zastrzeżone jest jednak wykorzystywanie środków pochodzących z budżetu państwa, które są przekazywane jednostkom OSP funkcjonującym w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.

Państwowa Straż Pożarna jest obowiązana do przekazywania nieodpłatnie technicznie sprawnego, zbędnego sprzętu i urządzeń ochotniczym strażom pożarnym, po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu wojewódzkiego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zakładowe straże pożarne lub zakładowe służby ratownicze mogą przekazywać nieodpłatnie sprawny technicznie, zbędny sprzęt i urządzenia Zarządowi Głównemu Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ochotniczym strażom pożarnym pozostającym poza strukturami związku.

Zakłady ubezpieczeń są obowiązane przekazywać 10 % sumy wpływów uzyskanych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia od ognia na określone cele ochrony przeciwpożarowej. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej i Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej otrzymują po 50 % powyższej kwoty. Środki te można przeznaczyć wyłącznie na cele ochrony przeciwpożarowej.

[1] Zob. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie wysokości środków finansowych w 2011 r. i ich podziału między jednostki ochrony przeciwpożarowej działające w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 2011 r., Nr 128, poz. 729).

[2] Zob. D.P. Kała, Podział finansów pomiędzy OSP, „Strażak” 2011, nr 9.

[3] Por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2005 r., III SA/Wa 2736/05, opubl. Lex nr 198839.