Osoba przyjęta do szkoły Państwowej Straży Pożarnej, zwanej dalej „szkołą”, z dniem stawienia się w szkole pełni służbę kandydacką oraz z tym dniem zostaje zaliczona w poczet słuchaczy szkoły rozkazem jej komendanta. Służbę kandydacką pełnią: 1) podchorążowie w Szkole Głównej Służby Pożarniczej, 2) kadeci w szkołach aspirantów Państwowej Straży Pożarnej. Strażak w służbie kandydackiej przed rozpoczęciem studiów (nauki) odbywa przeszkolenie z zakresu ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z programem studiów (nauczania). Strażak w służbie kandydackiej składa ślubowanie w terminie ustalonym przez komendanta szkoły. Służba kandydacka polega na: 1) odbywaniu studiów lub pobieraniu nauki w szkole i odbywaniu praktyk, zgodnie z planami studiów (nauczania), programami kształcenia (nauczania) oraz regulaminami studiów (nauki) i statutami szkół, 2) wykonywaniu zadań służbowych wynikających z charakteru szkoły jako jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej.
Ustawowy obowiązek opiniowania
Strażak w służbie kandydackiej podlega opiniowaniu służbowemu: 1) nie później niż w ciągu 7 dni po zakończeniu przeszkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej, 2) w terminie 30 dni po zakończeniu każdego roku studiów (nauki), z wyjątkiem ostatniego roku studiów (nauki), 3) w terminie 30 dni przed zakończeniem studiów (nauki). Opinia służbowa strażaka w służbie kandydackiej powinna zawierać ocenę dotyczącą w szczególności: 1) wywiązywania się z obowiązków w zakresie nauki i służby, 2) zdyscyplinowania, 3) postawy moralnej, 4) predyspozycji do służby w Państwowej Straży Pożarnej. Opinie służbowe co do zasady sporządza dowódca kompanii. Opinię służbową na wniosek sądu, prokuratury, Policji lub organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia sporządza komendant szkoły na podstawie opinii dowódcy kompanii. Sporządzający opinię zapoznaje strażaka w służbie kandydackiej z opinią służbową nie później niż w ciągu 7 dni od dnia jej sporządzenia. Fakt zapoznania się z opinią strażak w służbie kandydackiej potwierdza własnoręcznym podpisem.
Odwołanie od opinii
Strażak w służbie kandydackiej, który nie zgadza się z treścią opinii służbowej, może wnieść odwołanie do komendanta szkoły w terminie 7 dni od zapoznania się z opinią. „W ocenie Sądu, uchybienie 7-dniowemu terminowi nie miało wpływu na uprawnienia skarżącego wynikające z przepisów rozporządzenia w sprawie opiniowania. Skarżący bowiem skorzystał z możliwości wniesienia środka zaskarżenia od ww. opinii służbowej. Zaznaczyć również należy, że przepisy rozporządzenia w sprawie opiniowania nie przewidują skutków prawnych w przypadku uchybienia ww. terminowi do zapoznania się z opinią służbową. Wobec tego, brak jest podstaw do uznania, że niedochowanie ww. terminu w okolicznościach niniejszej sprawy miało wpływ na podjęte rozstrzygnięcie” (Por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie z dnia 8 lutego 2016 r., II SA/Wa 189/15).
Sporządzający opinię służbową przed przekazaniem odwołania może ją zmienić. Odwołanie, które uzna za nieuzasadnione, przesyła przełożonemu drogą służbową, wraz z tą opinią i własnym stanowiskiem w sprawie. Przełożony właściwy do rozpatrzenia odwołania powołuje komisję. O powołaniu komisji zawiadamia się Samorząd Studencki (Uczniowski), którego przedstawiciel może brać udział w pracach komisji. W skład komisji nie może wchodzić przełożony, który wydał zaskarżoną opinię. Komisja sporządza protokół z rozpoznania odwołania, w którym przedstawia propozycje w sprawie uwzględnienia lub odrzucenia odwołania. Od opinii służbowej sporządzonej przez komendanta szkoły nie służy odwołanie, jednakże strażak w służbie kandydackiej, który nie zgadza się z treścią opinii służbowej, może zwrócić się do komendanta szkoły o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Konsekwencje negatywnej opinii
Strażaka w służbie kandydackiej zwalnia się ze służby w razie stwierdzenia w opinii służbowej nieprzydatności do służby. Do zwolnienia wystarczy jedna negatywna opinia. Dla podjęcia decyzji o zwolnieniu nie mają znaczenia wcześniejsze pozytywne opinie. W związku z tym nie należy bagatelizować opiniowania oraz wydanej negatywnej opinii o nieprzydatności do służby. Zwolnienie ze służby następuje niejako z automatu, ponieważ zgodnie z orzecznictwem sądów: „Organ orzekający o zwolnieniu ze służby na podstawie art. 114b ust. 1 pkt 3 ustawy o PSP (np. Rektor SGSP) nie jest zatem uprawniony do prowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego celem zbadania zasadności i rzetelności sformułowanych w opinii służbowej ocen co do przydatności strażaka do służby. Postępowanie w sprawie zwolnienia strażaka ze służby jest autonomiczne względem postępowania dotyczącego wydania opinii o nieprzydatności strażaka do służby w okresie służby kandydackiej. Skoro zatem przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest zwolnienie strażaka ze służby, to nie jest możliwa merytoryczna kontrola odnośnej opinii w tym postępowaniu. Powyższy pogląd jest zbieżny z ugruntowanym już orzecznictwem sądów administracyjnych. Wskazać tu należy choćby na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 listopada 2013 r., sygn. akt I OSK 2776/12 oraz z dnia 9 października 2012 r., sygn. akt I OSK 396/12 oraz na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 maja 2011 r., sygn. akt II SA/WA 1881/10” (Por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie z dnia 8 lutego 2016 r., II SA/Wa 189/15).
Od negatywnej opinii i decyzji komisji odwoławczej w sprawie opinii nie przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. „Natomiast sąd administracyjny, rozpatrując skargę na decyzję <<wykonawczą>>, rozwiązującą z funkcjonariuszem stosunek służbowy, ustala jedynie, czy zachodzi przesłanka zwolnienia oraz czy decyzja została podjęta przez właściwy organ i we właściwym trybie. Nie jest on władny samodzielnie oceniać sposobu wykonywania przez funkcjonariusza obowiązków służbowych. Jego kompetencje nie obejmują też badania zasadności ocen podjętych w postępowaniu opiniodawczym. Prawo opiniowania funkcjonariuszy jest atrybutem właściwego przełożonego. Ten zakres władzy służbowej pozostaje poza kontrolą sądową” (Por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie z dnia 8 lutego 2016 r., II SA/Wa 189/15).
