Zgodnie z art. 28 ust. 1  ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej(t.j.- Dz. U. z 2009 r., Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.)  członek ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub gminę, otrzymuje ekwiwalent pieniężny.

Przepis ten ustanawia przesłanki otrzymania ekwiwalentu pieniężnego. Aby otrzymać ekwiwalent pieniężny po pierwsze należy być członkiem ochotniczej straży pożarnej. Przesłanki nabycia członkostwa w OSP określa statut OSP. Po drugie jeśli dana osoba, która  uzyskała już członkostwo w OSP musiała uczestniczyć w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym. Przy czym szkolenie pożarnicze może być organizowane wyłącznie przez Państwową Straż Pożarną lub gminę. Zgodnie z art. 19 ust. 1b u.ppoż bezpośredni udział w działaniach ratowniczych mogą brać członkowie ochotniczych straży pożarnych, którzy ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 65 lat, posiadający aktualne badania lekarskie dopuszczające do udziału w działaniach ratowniczych oraz odbyli szkolenie pożarnicze. W związku z tym, aby brać udział w działaniach ratowniczych o którym mowa w art. 28 ust. 1  u.ppoż. najpierw trzeba uzyskać prawo do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych. A to prawo nabywa się po spełnieniu wymagań określonych w art. 19 ust. 1b u.ppoż., czyli wymogu odpowiedniego wieku(18-65 lat), wymogu zdrowotnego(badania lekarskie) i wymogu szkoleniowego(odbyte szkolenie pożarnicze). Te trzy wymogi muszą być spełnione łącznie i jednocześnie. Oznacza to że niespełnienie choćby jednego z nich pozbawia prawa do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych. Nabycie uprawnień do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych jest uprzednie w stosunku do nabycia uprawnień do wystąpienia o ekwiwalent.

Należy także wskazać na art. 70 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń(t.j.- Dz. U. z 2010 r., Nr 46, poz. 275 z późn. zm.), według którego kto, będąc niezdolny do czynności, której nieumiejętne wykonanie może wywołać niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka, taką czynność przedsiębierze albo kto porucza ją osobie do jej wykonania niezdolnej lub wbrew obowiązkowi nadzoru dopuszcza do wykonania takiej czynności przez osobę niezdolną, podlega karze aresztu albo grzywny. „Przez osobę niezdolną do wykonania czynności należy rozumieć osobę faktycznie niemającą odpowiednich umiejętności, kwalifikacji lub predyspozycji fizycznych (siła, wytrzymałość itp.) do wykonania danej czynności. Niezdolność do wykonania danej czynności może być trwała (brak kwalifikacji) lub chwilowa (choroba, niedyspozycja, stan emocjonalny)”(M. Budyn-Kulik, Komentarz do art.70 Kodeksu wykroczeń, w: Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Mozgawa, Lex 2009). Brak aktualnych badań lekarskich dopuszczających do udziału w działaniach ratowniczych może być uznana za brak zdolności do wykonywania działań ratowniczych. Strażak, który pomimo braku badań lekarskich, przedsiębierze działania ratownicze lub dowódca akcji, który porucza takiej osobie udział w działaniach ratowniczych, naraża się na odpowiedzialność z Kodeksu wykroczeń.

W związku z powyższym strażak biorący udział w działaniu ratowniczym bez aktualnych badań lekarskich nie tylko nie nabywa prawa do występowania o ekwiwalent ale także naraża się na odpowiedzialność z Kodeksu wykroczeń.

Należy także przypomnieć, że zgodnie z art. 32 ust. 3 pkt 3) to gmina ma obowiązek ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich członków OSP biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych. Zaniedbywanie tego obowiązku stawia niejednokrotnie członków OSP przed dylematem: ratować życie poszkodowanych bez badań lekarskich z naruszeniem prawa, czy nie ratować ale w zgodzie z prawem.