Przykładem takiej sytuacji może być wykonywanie funkcji skarbnika w OSP z jednoczesną pracą w urzędzie gminy jako księgowy lub skarbnik gminy. Rodzi się pytanie czy taka praktyka jest dopuszczalna w świetle prawa?

Status skarbnika gminy

Zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. - Dz.U. z 2017 r., poz. 1875 z późn. zm. – dalej jako u.s.g.) w związku z art. 24e ust. 1 u.s.g. wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie może podejmować się dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu. Zgodnie z art. 29a ust. 1 u.s.g. objęcie obowiązków przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) następuje z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania o następującej treści: „Obejmując urząd wójta (burmistrza, prezydenta) gminy (miasta), uroczyście ślubuję, że dochowam wierności prawu, a powierzony mi urząd sprawować będę tylko dla dobra publicznego i pomyślności mieszkańców gminy (miasta).” Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania: „Tak mi dopomóż Bóg”.

Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 3 u.s.g. do wyłącznej właściwości rady gminy należy powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu - na wniosek wójta. Zgodnie z art. 46 ust. 1-3 u.s.g. oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej. Art. 54 ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (t.j. - Dz.U. z 2017 r. poz. 2077) określa zakres obowiązków oraz wymogi głównego księgowego jednostki sektora finansów publicznych. Wobec skarbników gminy należy odpowiednio stosować art. 54 ustawy o finansach publicznych (zob. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, BMK-0660-557-e:1057/2009/MP, Kwalifikacje głównych księgowych budżetu).

Status skarbnika OSP

Co do zasady w świetle dosyć zgodnych regulacji zamieszczonych w statutach ochotniczych straży pożarnych, skarbnik w OSP jest członkiem Zarządu OSP, który jest jedną z władz OSP. Skarbnicy pozyskują środki na działalność OSP z różnych źródeł, prowadzą finanse OSP, w tym współpracują z biurem rachunkowym obsługującym księgowość OSP oraz pozostają w kontakcie z urzędem gminy, który zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. – Dz. U. z 2017 r., poz. 736 z późn. zm.) finansuje działalność OSP. Skarbnicy co do zasady wraz z prezesami OSP podpisują umowy dotacyjne z urzędem gminy na finansowanie OSP.

Konflikt interesów

W świetle przytoczonych wyżej przepisów prawa nie ma zakazu jednoczesnego sprawowania funkcji skarbnika gminy lub księgowego w urzędzie gminy oraz skarbnika OSP. Jednak należy uznać, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z konfliktem interesów.

Skarbnik ma duży wpływ na kształtowanie budżetu gminy, ilość środków przeznaczanych na poszczególne podmioty w gminie, w tym na OSP, oraz często podpisuje dokumenty w tym umowy związane z finansowanie podmiotów w gminie. Taka okoliczność powoduje, ze skarbnik jako osoba odpowiadająca za kwestie finansowe w gminie jeżeli byłaby jednocześnie skarbnikiem w OSP, to de facto mogłaby mieć interes w tym aby więcej pieniędzy było przeznaczanych na OSP.

Podobna sytuacja konfliktu interesów występuje jeżeli skarbnik OSP jest księgowym w urzędzie i rozlicza finansowanie OSP. Wówczas jedna osoba odpowiada za transakcje łączące dwa podmioty. Takie działania nie mogą być uznane za transparentne.

Nie ma natomiast przeciwskazań aby osoba będąca skarbnikiem gminy lub księgowym w gminie była zwyczajnym członkiem OSP.

Wójt, który wnioskuje aby stanowisko skarbnika gminy objęła osoba, która jest jednocześnie skarbnikiem w OSP, może być posądzony o naruszenie art. 29a ust. 1 u.s.g., ponieważ wnioskowanie o objęcie funkcji skarbnika gminy przez osobę będącą skarbnikiem OSP, może być odbierane jako działanie wbrew dobru publicznemu i pomyślności mieszkańców oraz  jako działanie preferujące ochotniczą straż pożarną w gminie.